Partnerzy LIFE Peat Restore – Litewski Fundusz na Rzecz Przyrody, Uniwersytet Łotewski, Uniwersytet w Tallinie, NABU i Klub Przyrodników – opracowali krótką analizę ram prawnych dotyczących użytkowania torfowisk w swoich krajach – na Litwie, Łotwie, w Estonii, Niemczech i Polsce. Analizy opisują kluczowe przepisy prawne dotyczące wykorzystania torfowisk i ochrony oraz określają bardziej problematyczne aspekty ram prawnych dla torfowisk.

Oprócz podkreślenia głównych problemów i luk w krajowych regulacjach, analizy te zawierają zalecenia dotyczące tego, w jaki sposób najlepiej poprawić te przepisy, w celu stworzenia skuteczniejszej ochrony torfowisk. Podsumowania nadają praktyczną perspektywę, ponieważ przedstawione problemy i rekomendacje wynikają z doświadczeń zebranych przez partnerów przez lata pracy z ochroną torfowisk, restytucją i badaniami.

Kluczową cechą wspólną tych dokumentów jest brak krajowego elementu zachęcającego właścicieli/zarządców do przywracania zdegradowanych torfowisk. Ramy prawne nie nadają priorytetu przywróceniu tych siedlisk, a rządy nie zapewniają niezbędnego kompleksowego wsparcia finansowego.

Nieuszkodzona część torfowiska wysokiego w Rezerwacie Przyrody Augstroze. Zdjęcie: M. Pakalne.

Na Łotwie analiza uwzględnia potrzebę priorytetyzacji ponownej naturalizacji (odtworzenia) terenów podmokłych podczas oceny planów użytkowania tych terenów po zakończeniu ich ekspolatacji. Obecnie prawodawstwo wymaga rekultywacji terenu po zaprzestaniu wydobywania torfu; nie rozróżnia jednak czy mogą to być zalesienia, plantacje jagodowe, zbiorniki wodne, tereny rekreacyjne itd. Ponadto procedura pozwala przedsiębiorstwu zajmującemu się ekstrakcją torfu określić rodzaj ponownej rekultywacji i nie uwzględnia długoterminowych skutków wybranego jej rodzaju (np. emisje gazów cieplarnianych, wpływ na różnorodność biologiczną itd.).

Niemieckie ramy prawne ekstrakcji torfu stoją przed podobnymi wyzwaniami. W swojej obecnej formie niemiecka ustawa o górnictwie jest dość przestarzała i niewystarczająca. Rzeczywiście, musi zostać zmodernizowana. Kwestie środowiskowe powinny zostać włączone do procedury udzielania koncesji na wydobycie możliwie na jak najwcześniejszym jej etapie. Jednocześnie, Ustawa o górnictwie powinna priorytetowo traktować projekty dotyczące odtworzenia obszaró wodnobłotnych przed jakimikolwiek innymi  rozwiązaniami alternatywnymi.

Z drugiej strony w Polsce analiza stwierdza, że system prawny nie musi być znacząco zmieniany; zamiast tego należy poprawić wdrażanie i egzekwowanie. Ponadto należy uprościć wymogi formalne dotyczące środków oddtwarzania torfowisk, w tym definicję odtworzenia torfowiska jako interesu publicznego.

Biesentaler Becken. Zdjęcie: Elise Keller

Torfowiska w znacznym stopniu przyczyniaja się do zachowania globalnego klimatu. Zdrowe ekosystemy torfowiskowe przechowują dwa razy więcej węgla niż wszystkie lasy na świecie. Jednakże, kiedy są zdegradowane, torfowiska są również jednym z najbardziej znaczących źródeł węgla, co prowadzi do wzrostu globalnego ocieplenia.

Oprócz funkcjonowania jako regulatory klimatu, torfowiska są mają także funkcję przeciwpowodziową i przeciwprzeciwpożarową. Usługi ekosystemowe dostarczane przez torfowiska są kluczowe dla dobrobytu społeczności na całym świecie. Ich znaczenie dla życia ludzkiego oraz znaczenie ich ochrony i odtworzenia muszą być odpowiednio odzwierciedlone w krajowych ramach prawnych i wspierane przez programy finansowe. Ponieważ międzynarodowe wysiłki mają na celu redukcję emisji gazów cieplarnianych (GHG), a narody ustanawiają cele redukcji gazów cieplarnianych w ramach Porozumienia Paryskiego, logiczne jest, że rządy uznają i chronią torfowiska zgodnie z podstawowymi usługami, które nam dostarczają.

Linki do dokumentów krajowych:

Prawne i strategiczne ramy ochrony torfowisk w Polsce

Prawne i strategiczne ramy ochrony torfowisk w Niemczech

Prawne i strategiczne ramy ochrony torfowisk na Łotwie

Prawne i strategiczne ramy ochrony torfowisk w Estonii

Prawne i strategiczne ramy ochrony torfowisk na Litwie