Portret
OCHRONA TORFOWISK NA ŁOTWIE
Powierzchnia: 248 ha
Status: Obszar NATURA 2000, Rezerwat przyrody, Międzynarodowa Ostoja Ptaków, Obszar Ramsar
Typy siedlisk: Górskie i nizinne torfowiska zasadowe o charakterze młak, turzycowisk i mechowisk (7230), Torfowiska nakredowe z Cladium mariscus i gatunkami ze związku Caricion davallianae (7210*), Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (7110*), Torfowiska zdegradowane (7120).
Klimat: Chłodny umiarkowany
Temperatury: Ø Styczeń: -2°C, Ø Lipiec: 18°C
Opady: Ø 500-800 mm/rok
Obiekty
Rezerwat Przyrody Augstroze
Obszar projektu na terenie rezerwatu przyrody Augstroze obejmuje 95 ha. Istnieją tu cztery typy siedlisk Natura 2000: Aktywne torfowiska wysokie, a także zdegradowane torfowiska zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji. Ponadto znajdują się tu torfowiska przejściowe i trzęsawiska oraz obniżenia na podłożu torfowym z Rhynchosporion. Tutaj również można zidentyfikować istotny wpływ odwadniania na zmiany zbiorowisk roślinnych. W naturalnym siedlisku, występują rosiczki (Drosera sp.), żurawina (Oxycoccus palustris), mchów torfowców (Sphagnum sp.) i innych gatunków.
Park Jeziora Engure
Innym obiektem w projekcie jest Jezioro Engure. Jest on położony bezpośrednio nad Morzem Bałtyckim i zajmuje powierzchnię około 197,60 km2. Płytkie jezioro jest siedliskiem wielu wędrownych, rzadkich gatunków ptaków, takich jak: derkacz, zielonka i czapla nadobna. W obszarach przejściowych, w których istnieje dostęp wody morskiej swoje miejsce odpoczynku i gniazdowania znajduje ptactwo brodzące i wodne. Okoliczne łąki są wypasane przez bydło i konie. Rezerwat Jezioro Engure jest domem dla wielu gatunków storczyków, 22 z 32 gatunków występujących na Łotwie znajdują się w tym obszarze chronionym.
Obszar projektu obejmuje pas wybrzeża o długości 1,5 km i szerokości 2,5-3 km w Parku Narodowym Jezioro Engure, między wschodnim brzegiem jeziora Engure i Zatoką Ryską. W pasie tym znajdują się torfowiska alkaliczne, torfowiska nakredowe z Cladium mariscus i gatunkami ze związku Caricion davallianae oraz torfowiska przejściowe i trzęsawiska. W wyniku odwodnienia wyraźnie widoczny jest wzrost drzew i krzewów oraz ustępowanie rzadkich gatunków Caricion davallianae i Cladium mariscus. Dla obszaru został opracowany plan ochrony w 2011 roku.
Rezerwat Torfowisko Baltezers
W Rezerwacie Torfowisko Baltezers z pokładami torfu liczącymi około 5 tys. lat i sąsiednim jeziorem zajmuje obszar 133 ha. Jeszcze przed II wojną światową zbudowane zostały rowy melioracyjne w celu odwodnienia oraz ręcznego wydobycia torfu.
Torfowiska przejściowe i trzęsawiska są nie tylko siedliskiem rzadkich, chronionych gatunków storczyków, ale to również jedyne miejsce w regionie Kurlandii, gdzie występuje Galium triflorum. Obecnie silny wzrost drzew i krzewów osłabia i tak już przesuszone powierzchnie torfowisk przez ich dodatkowe odwadnianie, powodując zanik populacji storczyków. Plan ochrony został opracowany na lata 2005-2015 i musi zostać dostosowany do aktualnej wiedzy w tej dziedzinie.
Torfowiska i człowiek
Około 4,9% krajobrazu Łotwy to torfowiska, które tworzone są przez charakterystyczne, a często też chronione gatunki i zbiorowiska roślinne, takie jak storczyki i turzyce (5). Ich przetrwanie zależy od zachowania tych środowisk. Także ptaki, np. cietrzew (Tetrao tetrix),siewka złota (Pluvialis apricaria), łęczak (Tringa glareola), które żyją w otoczeniu torfowisk są zagrożone ze względu na rosnące wykorzystywanie torfowisk, które są ich siedliskiem (4).
Typy torfowisk
Łotwa wyróżnia się wielką różnorodnością gatunków mokradłowych. Bogate gatunkowo, zasadowe torfowiska znajdują się w lagunach. Torfowiska wysokie są rozpowszechnione w całym kraju. Zwykle przyjmują łukowaty lub płaski kształt, często w centralnej części są otwarte, natomiast w części zewnętrznej porośnięte lasem (4).
Użytkowanie
Osuszanie torfowisk rozpoczęło się w XVII wieku. W XVIII wieku torf był często wykorzystywany jako paliwo i substrat w rolnictwie. Najsilniejszy rozwój systemu rowów melioracyjnych nastąpił w latach 60-tych oraz 80-tych (1). Dzisiaj podejmowany jest duży wysiłek, aby utrzymać ten system melioracyjny (120 tys. km rowów i kanałów, 950 tys. km rur drenażowych, 50 obszarów systemów pompowych (Łotewski plan melioracyjny do roku 2020, Grikitis o. J.)). W tym momencie nie wszystkie systemy melioracyjne są w dobrym stanie. (2).
Aktualne wydobycie
Łotwa słynie z wydobycia torfu. Maksymalna wielkość wydobycia odnotowana została w czasach sowieckich w 1965 roku – 7,2 mln ton. Następnie ilość wydobywanego torfu znacząco spadła (1995: około 0,6 mln ton) i pozostała na stałym poziomie oscylując pomiędzy 0,6 a 1,2 mln ton (3). Największe ilości są eksportowane do Niemiec (około 261.000 mln ton), Włoch (około 200.200 milionów ton) i Belgii (około 134.900 mln ton) (3).
Torfowiska i gazy cieplarniane
Melioracje
Obecnie 63% łotewskich torfowisk jest poddanych procesowi osuszania (3,77.5×10³ ha), podczas gdy odsetek odwodnienia jest taki sam dla bagien i torfowisk (1).
Bilans węgla i użytkowanie
Na Łotwie odwadnianych jest około 64% torfowisk wysokich, 58% torfowisk niskich i 79% torfowisk przejściowych. Ten wysoki procent odwadnianych terenów podmokłych prowadzi do całkowitej emisji CO2 na poziomie około 3,6 mln ton rocznie (1). Emisja pochodząca z lasów, łąk i gruntów ornych, które są dotknięte przesuszeniem wraz z emisją pochodzącą z wydobycia torfu dają rocznie 13,5 mln ton emitowanego CO2. Zatem torfowiska emitują dodatkowe 180% całkowitej ilości węgla na Łotwie (1).
Zespół
-
Mara Pakalne
Mara Pakalne jest koordynatorem krajowym projektu i specjalistą w dziedzinie torfowisk na Łotwie. -
Gunta Sirma
Gunta Sirma zarządza stroną finansową łotewskiego projektu. -
Krisjanis Libauers
Krisjanis Libauers koordynuje prace terenowe mające na celu ocenę emisji gazów cieplarnianych. -
Agnese Priede
Jest ekspertką od torfowisk i Public Relations -
Liga Strazdina
Liga Strazdina wspiera zespół łotewski jako ekspert od siedlisk i torfowisk. -
Roberts Silins
Robert Silins jest reprezentantem partnera projektu – Parku Narodowego Jezioro Engure. -
Ieva Ūbele
Ieva Ūbele pracuje dla Fundacji Rucka Art i jest odpowiedzialna za projekt nakręcenia filmu dokumentalnego.
Partnerzy i współfinansujący
Międzynarodowa współpraca Uniwersytetu Łotewskiego, rozpoczęta w 1919 roku, odgrywa ważną rolę. W ramach programu ERASMUS, Uniwersytet ma ponad 500 umów o współpracy z 326 instytucjami z 31 krajów UE. Posiada bogate doświadczenie i doskonałe kadry naukowe w dziedzinie ochrony przyrody, które zostały już zaangażowane w projekt LIFE prowadzony w latach 2010 – 2013.
Firma budowlana E Buvvadiba LTD brała już udział w projektach LIFE dotyczących przywracania torfowisk na Łotwie. Budując zastawki w systemach melioracyjnych przyczyniła się do przywrócenia naturalnej równowagi wodnej w siedmiu obszarach objętych projektem.
Fundacja Rucka Art (dawniej ELM Media) została założona w 2007 roku jako organizacja zajmująca się problemami środowiskowymi i społecznymi, realizująca cele za pomocą filmów dokumentacyjnych i projektów fotograficznych. Opracowana przez nich kampania dotycząca wartości przyrody i potrzeby ochrony ekosystemów torfowiskowych ma zostać skierowana do różnych grup docelowych. Fundacja była już partnerem w siedmiu projektach LIFE.
Fundacja Parku Jezioro Engure (LENPF) powstała w 1998 roku jako organizacja pozarządowa. Od tego czasu organizacja przeprowadziła około 15 projektów na rzecz ochrony i przywrócenia siedlisk w Parku Narodowym. Działania realizowane podczas wcześniejszego projektu LIFE w kontekście renaturalizacji łąk nadmorskich nadal są realizowane przez LENPF.
Regionalna Łotewska Agencja Rozwoju wspiera projekt finansowo.
Galeria
Źródła
- Barthelmes, A., Couwenberg, J., Risager, M. Tegetmeyer, C. & Joosten, H. (2015): Peatlands and Climate in a Ramsar context. A Nordic-Baltic Perspective. Copenhagen.
- Grikitis, E. (o. J.): Latvian drainage plans for 2020. State company „Agriculture Ministry Real Estate“, Head of Drainage Department. [status: 17.01.2017]
- Krigere, I. (2016): Peat Production in Latvia in the period 2015-2016. Latvian Peat Producers Association. 16th Baltic Peat Producers Forum, Lithuania. [status: 17.01.2017]
- Pakalne M. & Aleksāns O. (2015). Latvia. In: Joosten, H., Tanneberger, F. & Moen, A. (eds.), Mires and peatlands of Europe: Status, distribution, and nature conservation. Schweizerbart Science Publishers, Stuttgart.
- Pakalne, M. & Strazdiņa, L. (2013): Raised bog management for the biological diversity conservation in Latvia. Published as a part of EC LIFE+ Project “Restoration of Raised Bog Habitat in the Especially Protected Nature Areas of Latvia”, Riga.