Konsorcjum 23 organizacji opublikowało niedawno Raport Polityczny w sprawie ochrony i lepszego zarządzania torfowiskami w ramach wspólnej polityki rolnej UE po 2020 r. (WPR). Zgodnie z dokumentem „Aby ułatwić wdrożenie działań prośrodowiskowych wspólnej polityki rolnej na okres po 2020 r. i zapewnić spójność między polityką rolną a polityką klimatyczną, WPR musi chronić i stymulować ochronę gleb bogatych w węgiel poprzez ochronę torfowisk”.

Artykuł dąży do osiągnięcia trzech kluczowych celów: 1) zagwarantowania kwalifikowalności torfowisk użytkowanych rolniczo do płatności w ramach WPR; 2) wycofywanie płatności WPR dla torfowisk osuszanych; oraz 3) ustanowienie systemów płatności opartych na wynikach wynagradzających świadczenie usług ekosystemowych (niskie emisje gazów cieplarnianych z torfowisk).

Czym jest dokładnie WPR?

Wspólna polityka rolna (WPR) stanowi ramy polityki, w których działają wszyscy rolnicy z krajów UE i określa szereg wymagań dotyczących działalności rolniczej, środowiskowej i rozwoju obszarów wiejskich. Beneficjenci dotacji WPR muszą przestrzegać szeregu przepisów, aby otrzymać dotacje w całości. Ponieważ subsydia stanowią znaczną część dochodów rolników, polityka ma znaczący wpływ na użytkowanie gruntów rolnych i jego intensywność.

W obecnej formie WPR przyczyniła się do „intensyfikacji produkcji rolnej, w tym zwiększenia nakładów nawozów i pestycydów, zmniejszenia różnorodności upraw, z negatywnym wpływem na glebę, różnorodność biologiczną i wodę”. Niedawne reformy miały na celu poprawić zgodność problemów środowiskowych i działalności rolniczej – tak zwane „zazielenienie” polityki. Jednak takie wysiłki zostały uznane przez większość ekspertów za niewystarczające i przynoszące minimalne korzyści dla ochrony przyrody.

Najnowsze wnioski legislacyjne przedstawione latem 2018 r. na okres WPR 2021–2027 mają na celu „lepsze uwzględnienie w WPR obecnych i przyszłych wyzwań, takich jak zmiana klimatu lub wymiana pokoleń, a jednocześnie dalsze wspieranie unijnych rolników, aby zapewnić równowagę i konkurencyjność sektora rolnego„. Rzeczywiście w ramach dziewięciu celów przyszłej WPR trzy odnoszą się bezpośrednio do środowiska i klimatu: działania w zakresie zmiany klimatu; ochrona środowiska; oraz działania w celu zachowania krajobrazów i różnorodności biologicznej.

Jak zatem przyszła WPR może najlepiej osiągnąć swoje ambitne cele bez powtarzania błędów z przeszłości? Przede wszystkim ramy WPR są nadal odpowiednim narzędziem do realizacji aspiracji legislacyjnych. Jednak sprzeczności między polityką rolną a polityką klimatyczną, które prowadzą do sytuacji odwrotnej od zamierzonej, jak na przykład wynagradzanie finansowo rolników osuszających torfowiska, należy natychmiast zaprzestać. Ostatecznie, aby osiągnąć faktyczny i znaczący pozytywny wpływ na środowisko, prawodawcy UE powinni postępować zgodnie z zaleceniami zawartymi w raporcie konsorcjum.

Rola torfowisk – problem i rozwiązanie

Według pracy torfowiska „są najbardziej wydajnym przestrzennie długoterminowym magazynem węgla w biosferze naszej planety”. Posiadają wyjątkową zdolność do magazynowania znacznych ilości węgla przez czas nieokreślony, jeśli pozostają w stanie naturalnym; lub stać się znaczącym źródłem emisji gazów cieplarnianych (GHG) jeśli są degradowane.

Torfowiska występują w prawie wszystkich państwach członkowskich UE. Są jednak najbardziej obecne w krajach północno-zachodnich, nordyckich i wschodnioeuropejskich. Cztery z pięciu krajów, w których działa LIFE Peat Restore, należą do największych emiterów GHG z torfowisk w UE – Niemcy, Polska, Łotwa i Litwa – a także inne: Finlandia, Wielka Brytania, Irlandia, Rumunia, Szwecja i Holandia.

Globalnie UE jest drugim co do wielkości emitentem gazów cieplarnianych (GHG) z osuszonych torfowisk (220 Mt ekwiwalentu CO2 rocznie = 15% całkowitej globalnej emisji torfowisk). Odpowiada to około 5% oficjalnej emisji gazów cieplarnianych w UE – 4 483 Mt ekwiwalentu CO2 w 2017 r. W większości tych krajów osuszone torfowiska przyczyniają się do ponad 25% całkowitej emisji pochodzącej z rolnictwa i użytkowania gruntów rolnych.

Rekomendacje Raportu ws. ulepszania WPR

Powszechnie przyjmuje się, że emisje z torfowisk są najskuteczniej zmniejszane poprzez odtwarzanie stanu torfowisk – poprzez podniesienie poziomu wody w odwodnionych torfowiskach. Jednak na obszarach, na których chcemy kontynuować produktywne użytkowanie gruntów na torfowiskach, konieczna jest zmiana paradygmatu. Rzeczywiście Raport „pokazuje, jak mądrze dostosowane zarządzanie torfowiskami może osiągnąć cele niskoemisyjne z dodatkowymi korzyściami dla rolników, gospodarki, społeczeństwa i środowiska”. Paludikultura reprezentuje tę zmianę, ponieważ „jest definiowana jako produktywne użytkowanie nawodnionych torfowisk, które zatrzymuje kompakcję gruntu i minimalizuje emisje”. Więcej można poczytać na stronie Greifswald Mire Center (strona po angielsku).

Raport promuje dalsze niezbędne zmiany, które mogą wreszcie pozwolić na to by WPR był polityką efektywnie zrównoważoną, a także zdolną wesprzeć kraje UE w osiąganiu celów klimatycznych do 2030 r .: zagwarantowanie kwalifikowalności uwodnionych torfowisk użytkowanych rolniczo do płatności w ramach pierwszego i drugiego filaru WPR; Stopniowe wycofywanie funduszy WPR na osuszone torfowiska; Wynagradzanie usług ekosystemowych za pomocą systemów płatności rolnych opartych na wynikach; Stosowanie i udoskonalanie istniejących instrumentów, i inne.