Czy wiesz, że Madagaskar, Szwajcaria i Sachara są na Litwie? W rzeczywistości dwie pierwsze nazwy to osady, podczas gdy na cześć największej pustyni na świecie – Sahary – zostało nazwane torfowisko w północno-wschodniej Litwie. Niestety, oba te miejsca mają coś wspólnego. Oba cierpią na brak wody.

„Torfowiska muszą być mokre: dla klimatu, dla ludzi, dla przyszłości”. To słowa słynnego naukowca i inicjatora odbudowy torfowisk w Europie, profesora Uniwersytetu w Greifswaldzie prof. dr. Hansa Joostena. Aby zachować różnorodność biologiczną i ograniczyć emisje gazów cieplarnianych, Litewski Fundusz na rzecz Przyrody przywraca torfowiska zniszczone przez osuszanie i wydobywanie torfu. W tym celu w lutym rozpoczęto działania ochronne w oparciu o zatwierdzony plan ochrony na torfowisku Sachara. Działania te obejmują ścinanie drzew i piętrzenie wody na rowach melioracyjnych. Działania są podejmowane we współpracy z Lasami Państwowymi i Dyrekcją Parków Regionalnych Sartai i Gražutė.

Torfowisko Sachara jest cennym i powoli odnawiającym się ekosystemem dzikiej przyrody w okręgu Rokiškis (północno-wschodnia Litwa). Nazwa pochodzi od historii o pożarze w pobliskim lesie Panemunėlis sto lat temu, który dotarł do torfowiska. Ogień płonął nawet zimą. Wiatr rozwiewał popioły i suchy torf jak piasek. Tak więc lokalni leśnicy nazwali obszar Sachara. Teren ten o powierzchni 88 ha był opuszczony przez ponad 40 lat. W ciągu kilku dziesięcioleci ekosystem torfowisk powoli zaczął się odbudowywać, ale spontaniczny proces samoregeneracji jest zakłócany przez sieć wciąż działających systemów odwadniających. Pomimo długotrwałego osuszania i zakłóceń, torfowisko nadal jest w stanie zachować pewne wartości przyrodnicze, w tym trzy typy siedlisk o znaczeniu dla UE. Ponadto, w oparciu o propozycję Litewskiego Funduszu na rzecz Przyrody, teren ten został włączony do sieci NATURA 2000 w 2018 r.

Łącznie 30 ha lasu (głównie brzozy i sosny) zostanie wycięte. Nadmiar drzew powoduje zwiększoną ewapotranspirację wody a tym samym negatywnie wpływa na torfowisko. Działania te są realizowane przez Litewski Fundusz na rzecz Przyrody i Przedsiębiorstwo Lasów Państwowych (podjednostka Rokiškis) na mocy umowy o współpracy trójstronnej. Nad realizacją prac czuwa Dyrekcja Parku Regionalnego Sartai i Gražutė, odpowiedzialna za stan ochrony torfowisk Sachara. Pozyskane drewno zostanie usunięte z torfowisk, ale część „odpadów drzewnych” zostanie ułożona bezpośrednio w rowach melioracyjnych, a zatem posłuży jako podłoże do kolonizacji mchu torfowca.

Doświadczenia międzynarodowe i lokalne pokazują, że blokowanie rowów wraz z wycinaniem drzew to najlepszy sposób nie tylko do zapewnienia stabilnego poziomu wody, ale także na powstrzymanie mineralizacji torfu i zmniejszenia emisji gazów cieplarnianych. Ponadto działania te przyczyniają się do poprawy siedlisk, szczególnie w przypadku rzadkich gatunków ptaków i owadów, które są ściśle uzależnione od siedlisk na torfowiskach otwartych.

Działania ochronne już się rozpoczęły. Aby poprawić warunki hydrologiczne, zostaną zainstalowane trzy nasypy z konstrukcjami odpływowymi i 200 tam (torfowych, zbudowanych z desek z tworzywa sztucznego i/lub o konstrukcji mieszanej). Blokowanie rowów wykona firma, która ma już doświadczenie w tego typu projektach – „Anykščių melioracija”. Ścinanie drzew i blokowanie rowów jest wykonywane tylko na obszarze chronionym. Dlatego właściciele gruntów w sąsiednich obszarach nie powinni obawiać się możliwego negatywnego wpływu.