Portret
OCHRONA TORFOWISK NA LITWIE
Powierzchnia: 465ha
Status: Obszar Natura 2000, rezerwat krajobrazu, Obszar biosfery, rezerwat torfowiskowy, Obszar Ramsar
Typy siedlisk: Ziołorośla górskie i ziołorośla nadrzeczne (6430), Niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie (Alopecurus pratensis, Sanguisorba officinalis) (6510), Torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji (7120), Zachodnia tajga (9010), Bory i lasy bagienne (91D0*), Torfowiska przejściowe i trzęsawiska (7140), Torfowiska wysokie z roślinnością torfotwórczą (7110*), Obniżenia na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion ( 7150)
Klimat: Chłodno umiarkowany kontynentalny
Temperatures: Ø Styczeń: -6°C, Ø Lipiec: 17°C (Wilno)
Precipitation: Ø 683 mm/rok (Wilno)
Obiekty
Litewski Fundusz na rzecz Przyrody i Stowarzyszenie Producentów Torfu są odpowiedzialni za pięć obiektów w projekcie na obszarze 325 ha. Obiekty te charakteryzują się nie tylko różnymi typami siedlisk ale także różnym stopniem degradacji.
AMALVAS
Torfowisko Amalvas (3637,8 ha) znajduje się w południowej części Litwy i jest częścią większego kompleksu mokradeł – Žuvintas, chronionego jako rezerwat biosfery. Działania renaturyzacyjne obejmą południową, najbardziej zdegradowaną część torfowiska, o powierzchni 214,75 ha.
Odwodnienia południowej części torfowiska dokonano w początku XX w. i funkcjonowało ono przez cały okres radziecki. W rezultacie zanikły tu siedliska przyrodnicze torfowiska niskiego i przejściowego. Pozostało tylko ok. 30 ha zdegradowanego torfowiska wysokiego. Reszta obszaru jest zdegradowana tak bardzo, że nie spełnia kryteriów siedliska przyrodniczego o znaczeniu europejskim.
Plinkšiai
Obszar torfowiskowy Plinkšiai o powierzchni 69 ha to głównie zdegradowane torfowiska wysokie, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, bory i lasy bagienne, ziołorośla górskie i nadrzeczne oraz niżowe i górskie świeże łąki użytkowane ekstensywnie. Obszar ochrony krajobrazu i ptaków, który znajduje się na terenie rezerwatu biosfery, został częściowo zmeliorowany rowami o łącznej długości 22 km.
Sachara
Na terenie obiektu Sachara na powierzchni 92 ha znajdują się torfowiska wysokie zdegradowane, zdolne do naturalnej i stymulowanej regeneracji, torfowiska przejściowe i trzęsawiska oraz bory i lasy bagienne. Rowy o łącznej długości 37 km spowodowały silne przesuszenie terenu. Ze względu na niski poziom wody, coraz więcej drzew i krzewów jest tu zdolnych do rozwoju, co zwiększa ryzyko wystąpienia pożaru w regionie.
Puščia
Torfowiska Puščia zostały zaproponowane do Komisji Europejskiej jako teren mający znaczenie dla Wspólnoty (SCI). Obszar o powierzchni 78,4 ha składa się głównie z dwóch typów siedlisk: torfowisk wysokich zdegradowanych, zdolnych do naturalnej i stymulowanej regeneracji oraz obniżeń na podłożu torfowym z roślinnością ze związku Rhynchosporion. W latach 70-tych miało tu miejsce przemysłowe wydobycie torfu. Istnienie gęstej sieci rowów melioracyjnych (ok. 35 km całkowitej długości) prowadzi do powstawania niekorzystnych warunków hydrologicznych. Typowa roślinność torfowisk jest poważnie zdegradowana. Początkowe próby odbudowania miały do tej pory marginalne skutki. Centralna część obszaru jest obecnie porośnięta lasem.
Aukštumala
Torfowisko Aukštumala jest najmniejszym obiektem w projekcie o powierzchni 10,2 ha. Jest częścią Parku Regionalnego Delty Niemna, leży na terenie obszaru Ramsar i obszaru ochrony ptaków Natura 2000. Ze względu na intensywne wydobycie torfu nie występują typy siedlisk Natura 2000. Chociaż warstwa torfu w torfowisku wysokim wynosi średnio 6,1 m, tutaj pozostało zaledwie 0,5 – 1 m złoża torfu. Pod koniec XIX wieku w południowo – wschodniej części obszaru powstały przedsiębiorstwa wydobycia torfu. Pod koniec 1960 roku zbudowano drogi wodne, przepompownie i tamy, które spowodowały odpływ dwóch trzecich wody z obszaru torfowiska, który przeznaczony został później do przemysłowego wydobycia. Chociaż zaprzestano wydobycia torfu dziesięć lat temu, nadal odnotowywane są bardzo wysokie wartości emisji z powodu niekorzystnych warunków hydrologicznych i mineralizacji warstwy torfu. Ponadto, istnieje zwiększone ryzyko wystąpienia pożaru w przypadku suszy.
Torfowiska i gazy cieplarniane
Torf był używany do budowy, w medycynie, produkcji żywności oraz jako materiał izolacyjny w domach (suszony torf). Torfowiska służyły również jako schronienie dla ludzi w czasie wojny. Na początku XIX wieku użytkowanie torfowisk zostało zintensyfikowane. Torf był coraz częściej traktowany jako paliwo i ściółka w rolnictwie. Intensyfikacja melioracji nastąpiła w latach 1919-1940, w celu uzyskania obszarów pastwiskowych i łąk (2). W 1940 przemysł wydobywczy torfu został na Litwie ugruntowany prawnie, aby wiele przedsiębiorstw górniczych mogło sprawnie funkcjonować. Wydobycie na Litwie zmniejszyło się w 1990 roku, niestety nie na długo, gdyż ponownie wzrosło w 2000 roku i do roku 2008 wyniosło około 3.160.000 metrów sześciennych. Obecnie około 80 procent torfu jest eksportowana do krajów europejskich (3).
Dziś około 434 x 10³ hektarów torfowisk jest osuszonych. To około 82% obszaru torfowisk niskich, niecałe 90 % torfowisk przejściowych i około 94 % powierzchni torfowisk wysokich (1).
Wysoki stopień osuszania na Litwie prowadzi do zwiększonej emisji CO2. Łącznie 7,24 mln ton CO2 jest emitowane ze zdegradowanych torfowisk, co odpowiada dodatkowej ilości CO2 równej 2/5 całkowitej emisji bez LULUCF (1). Jeśli podliczymy emisję CO2 z hektara zdegradowanego torfu to Litwa z wartością emisji 0,93 tony plasuje w pierwszej 10-te wśród największych emiterów (4).
Zespół
-
Nerijus Zableckis
Nerijus Zableckis jest krajowym koordynatorem projektu i ekspertem. Pracuje od wielu lat, dla ekologicznych organizacji pozarządowych w zakresie renaturyzacji siedlisk. . -
Leonas Jarašius
Leonas Jarašius jest ekspertem w dziedzinie odtwarzania torfowisk, zajmuje się ekologią torfowisk od czasu studiów uniwersyteckic. -
Jūratė Sendžikaitė
Jūratė Sendžikaitė jest ekspertem w dziedzinie terenów podmokłych. Posiada 10-letnie doświadczenie w badaniu szaty roślinnej torfowisk i działaniach konserwatorskich. -
Žydrūnas Sinkevičius
Žydrūnas Sinkevičius jako asystent kierownika projektu posiada wieloletnie doświadczenie w zakresie ochrony przyrody.
Partnerzy i współfinansujący
Litewski Fundusz na Rzecz Przyrody (LFN) jest jedną z pierwszych litewskich organizacji ochrony przyrody, założoną w 1991 roku po rozpadzie Związku Radzieckiego. LFN współpracuje z instytucjami na szczeblu krajowym, lokalnym i prywatnym, a także z organizacjami naukowymi i pozarządowymi. Kładzie nacisk na działania na rzecz ochrony różnorodności biologicznej oraz odbudowy zniszczonych ekosystemów. W tym też zachowanie dobrego stanu ekologicznego Bałtyku i zapobiegania rozprzestrzeniania się gatunków inwazyjnych. Realizuje już 3 projekty LIFE.
Peat Producers Association (PPA) które powstało w 1994 roku dzięki kilku firmom związanym z wydobyciem torfu w celu poprawy warunków przemysłu torfowego i eksploatacji torfowisk. Dostarcza informacji na temat zrównoważonego wykorzystania torfu i organizuje seminaria i wystawy dotyczące wydobycia torfu. Jako członek International Peatland Society, PPA jest zaangażowana w odbudowę zdegradowanych torfowisk.
Misterstwo Środowiska Republiki Litewskiej jest współfinansującym projekt w części litewskiej.
Galeria
Źródła
- Barthelmes, A., Couwenberg, J., Risager, M. Tegetmeyer, C. & Joosten, H. (2015): Peatlands and Climate in a Ramsar context. A Nordic-Baltic Perspective. Copenhagen.
- Mierauskas P. & Taminskas J. (2014). Lithuania. In: Joosten H., Tanneberger F. and Moen A. (eds): Mires and peatlands of Europe: Status, distribution, and nature conservation. Schweizerbart Science Publishers, Stuttgart.
- Morkunaite R. & Veitas V. (2011). Cost-benefit analysis effected of the increase of state tax on natural resources for the Lithuanian peat industry and state tax collection. Vilnius: Public Institution Economic Research Center, 15 p. [status: 22.01.2017]
- Joosten, H. (2011): The global peatland CO2 picture. In: Tanneberger, F. & Wichtmann, W. (2011): Carbon credits from peatland rewetting. Climate – biodiversity – land use. Science, policy, implementation and recommendations of a pilot project in Belarus. Stuttgart. pp. 20-30.